Zo, maar eens het regeerakkoord van Rutte II doorgelezen en gelet op wat de provincie Flevoland raakt. Kan zijn dat ik bij eerste lezing wat puntjes gemist heb, maar dit lijken me de belangrijkste. Flevoland wordt twee maal genoemd. In beide gevallen om te zeggen dat de provincie snel wordt samengevoegd met Utrecht en Noord-Holland. Ingrijpend.

Natuurbeleid: geen grote koerswijziging
Dat er nu ineens geld beschikbaar komt om in Flevoland het Oostvaarderswold alsnog aan te leggen, ligt niet voor de hand. Het regeerakkoord houdt geen grote koerswijziging in: bij het natuurbeleid is het rijk verantwoordelijk voor de kaders en ambities, de provincies zijn verantwoordelijk voor het invullen en uitvoeren van het beleid. Dit is zoals in het Natuurakkoord is afgesproken. En het is in de lijn van Rutte I en het Lenteakkoord.
Het regeerakkoord stelt dat de ecologische hoofdstructuur wordt uitgevoerd, inclusief de verbindingszones, maar heeft er niet veel geld voor over. Rutte en Samsom willen daarom afspraken maken met provincies en natuurbeheerorganisaties over prioriteiten, tijdpad en de inzet van middelen. De 200 miljoen die in het Lenteakkoord voor natuur is bestemd, gaat structureel naar natuur. In het Lenteakkoord ging een groot deel daarvan naar een programma voor het afmaken van de verbindingszones en aansprekende natuurgebieden. Rutte II bestemt het hele bedrag voor natuur in het algemeen, via het Provinciefonds. De Provincies hebben dan wat meer vrijheid om het uit te geven. Maar het beheren en beschermen van bestaande natuurgebieden krijgt van Rutte II voorrang. Op het punt van de aanleg van natuur gaat het regeerakkoord dus juist minder ver dan al was afgesproken.

Ingrijpende bestuurlijke hervormingen
“Voor de lange termijn hebben wij het perspectief van vijf landsdelen met een gesloten huishouding en gemeenten van tenminste honderdduizend inwoners voor ogen. De waterschappen worden samengevoegd met de landsdelen.” Ambitieuze en veelomvattende bestuurlijke hervormingen. Daar houdt een D66’er als ik wel van. Er staat heel veel in deze paar zinnetjes. Wel een beetje een technisch verhaal.

Naar vijf landsdelen
De landsdelen leveren voor de provincies, het middenbestuur, een schaalvergroting op die de bestuurlijke drukte zal verminderen. Als minder overheden zich bemoeien met het oplossen van problemen, zal dat makkelijker en sneller tot oplossingen leiden. Nog in deze kabinetsperiode worden Noord-Holland, Utrecht en (delen van) Flevoland samengevoegd, waarbij over de positie van de Noordoostpolder later een beslissing valt. Dat is wel heel ambitieus. Fusietrajecten tussen gemeenten duren járen. Ook als het om twee kleine plattelandsgemeenten gaat. Drie provincies samenvoegen even snel samenvoegen klinkt als een haastklus. En wellicht zouden ook Dronten en Zeewolde liever in Landsdeel Oost terechtkomen dan in de noordelijke randstad.

Financieel gekortwiekt: gesloten huishouding
Rutte en Samsom kiezen voor een gesloten provinciale huishouding. Een gesloten huishouding betekent dat provincies alleen nog maar geld mogen uitgeven aan die zaken die het regeerakkoord noemt: taken op het gebied van ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer, natuur en regionaal economisch beleid. Een enorme ingreep in de budgetvrijheid van de provincies. Dit is een niet te onderschatten maatregel. De meeste provincies (helaas niet Flevoland) hebben miljarden eigen vermogen, door de verkoop van de energiebedrijven. Bijvoorbeeld Gelderland heeft zelfs meer inkomsten uit dat vermogen dan uit het Provinciefonds. Dat geld geven provincies van oudsher uit aan zaken die zijn van groot regionaal belang vinden, maar niet tot dat rijtje uit het regeerakkoord horen. Cultuur en de sociale agenda, bijvoorbeeld. Alle initiatieven voor Culturele Hoofdstad 2018 kunnen rekenen op miljoenen vanuit hun provincie. Deze maatregel betekent een einde aan de zogeheten kerntakendiscussie, ook in Flevoland. Moeten we in Flevoland nog geld investeren in de sociale agenda? Als het aan Rutte en Samsom ligt, mag het straks niet eens meer…

Verplicht schatkistbankieren
Behalve dat provincies niet meer zelf mogen bepalen waar ze hun geld aan uitgeven, mogen ze ook niet meer hun eigen bank kiezen. De miljarden van de provincies moeten ze stallen in de schatkist. Tegen een marginaal rendement, veel lager dan wat ze nu op de markt halen. Minder dan de helft. Dit kost de provincies vele miljoenen. En samen met de wet HOF (Houdbaarheid Overheidsfinanciën) betekent het geheel aan maatregelen een enorme beknotting van de provincies of landsdelen. De Wet HOF heeft feitelijk tot gevolg dat ze de miljardenreserves niet mogen uitgeven, omdat alle overheden niet meer dan 3% meer mogen uitgeven dan ze per jaar binnenkrijgen. Dit steekt wel wat schril af tegen “een zeer ruime beleidsvrijheid” voor gemeenten, die het regeerakkoord noemt.

Minder volksvertegenwoordigers
Bij de komende Provinciale Statenverkiezingen zullen 25% minder Statenleden terugkeren. Dat we tot 2025 van 12 provincies naar 5 landsdelen gaan, levert kennelijk te weinig inperking van de volksvertegenwoordiging op. Van totaal 564 statenleden nu, naar zo’n 205 in 2025. Dan moet je als bestuurder wel een grote hekel hebben aan democratische controle hebben. En oh ja, het levert een paar miljoen aan bezuinigingen op.

Andere zaken
Een wetsvoorstel tot afschaffing van de WGR+ samenwerkingsverbanden zal worden ingediend. Die WGR+ samenwerkingsverbanden komen uit de Wet op de Gemeenschappelijke Regelingen. Samenwerkingsverbanden van grote gemeenten die taken van de provincies overgenomen hebben en in de praktijk nauwelijks democratisch gecontroleerd kunnen worden. In Flevoland hebben we die niet.
Waterschappen, burgemeesters en CdK’s gaan uit de grondwet. Hierdoor kunnen de waterschappen op termijn opgaan in de landsdelen. En het maakt de weg vrij voor een andere manier van benoemen of verkiezen van burgemeesters en commissarissen van de koningin.

Luchthaven Lelystad?
“Regionale luchthavens mogen zich verder ontwikkelen, ook om de groei van Schiphol te ondersteunen.” Vooral Luchthaven Lelystad ondersteunt de groei van Schiphol in de adviezen van de Alderstafel, maar wordt dus verder niet expliciet genoemd. De koers lijkt niet te wijzigingen. Of dit betekent dat er voortvarend gewerkt wordt aan luchtverkeersleiding, baanverlenging en aanpassing van (aan)vliegroutes blijft dus nog even spannend.

Omroep Flevoland naar de rijksbegroting
De regionale omroepen worden niet langer gefinancierd door de provincies, maar door het Rijk. Het budget (142 mln) wordt overgeheveld van het provinciefonds naar de mediabegroting. Dit zou een einde maken aan de discussie die we in Flevoland hebben over de bezuinigingen op Omroep Flevoland. Mijn fractie stelt vraagtekens bij de rechtmatigheid van die ingeboekte bezuiniging. Door samenwerking en integratie van taken met de landelijke publieke omroep zien Rutte en Samsom een mogelijke besparing.