De herindelingswet, waarmee minister Plasterk van Binnenlandse zaken de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht wil samenvoegen, ligt nog tot woensdag 16 oktober ter inzage. Op woensdag 9 oktober vergaderde Provinciale Staten van Flevoland over de Flevolandse zienswijze op dit voorstel. Er bleek in de Staten brede steun voor het idee van minder en grotere provincies. Maar de partijen waren ook unaniem tegen het plan van de minister. Goed idee, verkeerd uitgevoerd. Waarom de PVV vervolgens toch tegen de zienswijze stemde bleef onduidelijk. Iets met dat ze eerder om een referendum hadden gevraagd, dat daar geen meerderheid voor was en dat er nu toch iets over een referendum in stond. En dat was niet eerlijk, ofzoiets. Onnavolgbaar. De Flevolandse Staten zijn eensgezind in hun roep om een visie: Flevoland wil weten hoe het huis van Plasterk eruit ziet, voor we het huis van Thorbecke gaan verbouwen. De bijdrage die ik namens D66 deed, staat hieronder. Voor wie zelf een zienswijze wil indienen, daar is D66 graag behulpzaam. Gewoon doen!.

Bijdrage in debat over Flevolandse zienswijze
D66 wil het openbaar bestuur in Nederland verbeteren. En het middenbestuur kan beter: doelmatiger, krachtiger. D66 ziet de vorming van landsdelen als een stap in de goede richting. Het middenbestuur heeft een tekort aan bestuurskracht. Het bestuur van Flevoland demonstreert dat tekort. En we constateerde het al bij de tussenbalans, afgelopen voorjaar. Het college mag dan op koers liggen, op tal van onderwerpen is ze nauwelijks uit de haven. Van IFA tot DE-on, van natuur tot economie: ineffectief, ongeïnspireerd, visieloos. Krachteloos.

D66 Flevoland is voor de vorming van landsdelen, maar tegen dit voorstel van de minister. D66 kan zich dan ook vinden in de strekking van de Flevolandse zienswijze. We realiseren ons dat een dergelijke tekst een compromis is. Het is het resultaat van een lang proces, waarin onder meer de fractievoorzitters meermalen zijn geconsulteerd. We zullen niet moeilijk doen over de details. Als de huidige strekking maar overeind blijft. We zijn vóór de vorming van landsdelen, maar tégen de uitvoering zoals die vervat is in de ontwerp herindelingswet. Ik loop de bezwaren die worden genoemd in de zienswijze kort langs. Sommige snijden hout, andere niet.

Het wetsvoorstel komt niet voort uit een visie op het openbaar bestuur, aldus de zienswijze. Eens. Wat gebeurt er na deze eerste stap? Hoe zet de landsdeelvorming zich door in de rest van Nederland? Welke grenzen krijgen de landsdelen, zowel ruimtelijk, in taken als in beleidsvrijheid? En dan heb ik het nog niet over de schaalvergroting van de gemeenten, die onderdeel moet zijn van zo’n visie. Als natuurlijke reisgenoot op weg naar beter openbaar bestuur. D66 heeft de minister al meermalen te vergeefs gevraagd om zo’n visie. Voor ons is het een absolute voorwaarde dat een herindelingsvoorstel is geworteld in zo’n visie, met zicht op doorgaande landsdeelvorming in de rest van Nederland. Wij willen weten hoe het Huis van Plasterk eruit ziet voor we het Huis van Thorbecke gaan verbouwen.

De zienswijze moet daarom ook helder verwijzen naar het standpunt van de gemeenten Noordoostpolder, Urk en zeker ook Dronten, omdat die laatste niet in het regeerakkoord genoemd wordt. De CdK van Overijssel heeft de minister schriftelijk laten weten dat alle drie deze gemeenten, alle drie, welkom zijn bij die provincie. Ik heb begrepen dat alle drie de gemeenten dan ook kiezen voor Overijssel en niet voor de fusieprovincie. Ook al blijven ze nóg liever deel van een zelfstandig Flevoland.

Flevoland heeft een ontwikkelopgave, voert de zienswijze aan. Natuurlijk. Flevoland is niet af. Maar de zienswijze appelleert op dit punt aan een gevoel van nostalgie en gaat voorbij aan het voortschrijden van de tijd. Waarom die opgave binnen een grotere, rijkere, krachtiger provincie niet tot z’n recht kan komen is pure speculatie.

Is Flevoland zo’n efficiënte provincie, zoals de zienswijze beweert? De provincie Brabant heeft op verzoek van haar Provinciale Staten een overzicht gemaakt van de apparaatskosten die de verschillende provincies maken. Noem het een benchmark. Hier komt de kleine provincie Flevoland in absolute zin goed uit, maar in procentueel zeker niet. Tien provincies doen het beter! Groter is duidelijk goedkoper, zelfs als we de bestedingsdrift van de grote, rijke provincies in gedachten houden. Als we dezelfde kosten voor het ambtelijk apparaat zouden hebben als Noord-Holland of Utrecht, zou dat alleen hier al 5 miljoen per jaar opleveren!

In het verlengde van dit argument komt de zienswijze met andere financiële argumenten, over de businesscase, over te bereiken bezuinigingsdoelstellingen en over de nadelen van de voorgestelde fusie. We constateren dat deze matige onderbouwde argumenten het op dit punt al even slecht onderbouwde wetsvoorstel van de minister betreffen en niet het principe van de bestuurlijke schaalvergroting en de vorming van landsdelen.

Dat Flevoland wordt betrokken wordt bij de oplossing van andermans problemen, wat de zienswijze als een bezwaar aanvoert, is een zuivere NIMBY-reactie, waarbij een landsbelang geen rol lijkt te spelen. Als de minister wel een groter belang voor ogen heeft, zal hij dit bezwaar direct en eenvoudig ter zijde schuiven.

De fusie komt niet van onderop en er is geen draagvlak, stelt de zienswijze. Maar er hangt nog wel een referendum boven de markt. Natúúrlijk komt het initiatief niet van onderop. Het moet wel slecht gesteld zijn met de kalkoen, wil hij zichzelf betrekken bij een voorstel voor het kerstdiner. Zelfs een gemeente als Renswoude, met nog geen vijf duizend inwoners, verzet zich al jaren tegen het verlies van haar schijnzelfstandigheid. Hier is de democratische legitimatie in het geding. U hoorde vanmiddag al dat die steeds belangrijker wordt! En natuurlijk is er geen draagvlak als je de opinie peilt: iedere gedragsdeskundige weet dat als je mensen vraagt naar een verandering die ze niet kunnen overzien, áltijd zo’n 80% tegen is. Natuurlijk is het essentieel de stem van de Flevolanders te horen. Maar met zo’n peiling organiseer je alleen de tegenstem. En D66 keert zich ook tegen het genoemde referendum uit de zienswijze: het is geen correctief referendum, waardoor het eigenlijk een hele grote opiniepeiling is. Het biedt de valse belofte van invloed, terwijl de provincie hierin niet eens zélf een besluit neemt. Een overheid die de stem van haar inwoners serieus neemt, zet ze niet op deze manipulatieve wijze in om weerstand tegen de minister te organiseren. En het is vreselijk duur: Utrecht heeft uitgerekend dat een referendum daar een miljoen euro zou kosten, als het gelijktijdig met de gemeenteraadsverkiezingen gehouden zou worden. Geachte gedeputeerde, wat zou het in Flevoland kosten?

En is zes Flevolandse gemeenten echt een sterk punt van Flevoland, zoals de zienswijze beweert? De grootte van Flevoland is eerder een obstakel voor gemeentelijke herindeling. Want wie neemt een provincie met maar drie of vier gemeentes serieus? Als we het zelfstandig uitvoeren van de belangrijkste taak van de gemeenten als uitgangspunt nemen voor de schaalgrootte, het sociale domein, komen we tot een belangrijke constatering. Het sociale domein is goed voor grofweg de helft van de begroting. Een grootte van 60.000 inwoners blijkt in de praktijk nauwelijks groot genoeg voor het zelfstandig uitvoeren van deze taak. Bijvoorbeeld onderzoek van de Gooise gemeenten toont dit aan. In Flevoland kunnen maar twee gemeenten straks hun belangrijkste taak zelfstandig uitvoeren! En een terechte, belangrijke discussie over gemeentefusie in Flevoland wordt nu niet gevoerd. Onze oproep daartoe, afgelopen voorjaar, kreeg nul respons, alleen glazige blikken. Een discussie die in een grotere provincie wel gevoerd kan worden.

Samenvattend: de Flevolandse zienswijze is inconsistent, want er wordt enerzijds – ons inziens terecht – een opening geboden voor een discussie over bestuurlijke schaalvergroting, terwijl anderzijds de bezwaren gericht zijn tegen zowel bestuurlijke schaalvergroting in het algemeen als tegen het fusievoorstel. We constateren dat vooral de bezwaren tegen de bestuurlijke vernieuwing bijzonder zwak zijn. Blijven over de bezwaren tegen de uitwerking die de minister gekozen heeft. Daarin kunnen we ons veel beter vinden. Het ontbreekt aan visie voor de rest van het land en planning met de twee verkiezingen in 2015 vinden we zeer bezwaarlijk. Maar goed, ik begon er mijn bijdrage mee: D66 kan zich vinden in de strekking van de zienswijze, over het compromis in de verwoording zullen we niet zeuren.

D66 wil het openbaar bestuur verbeteren. D66 ziet de vorming van landsdelen als een stap in de goede richting. D66 Flevoland vindt het wetsvoorstel voor de fusie van Flevoland, Noord-Holland en Utrecht onvoldoende. Wij roepen de minister op zijn wetsvoorstel aan te passen, zodat Nederland vooruit kan met de vorming van een krachtig middenbestuur!