Het rapport van het onderzoek naar de integriteit van dijkgraaf Henk Tiesinga is vandaag gepubliceerd (zie ook hier). En besproken in het algemeen bestuur van Waterschap Zuiderzeeland. Ik had me voorgenomen de discussie over de dijkgraaf aan de Algemene Vergadering van het waterschap te laten. Maar mijn verbazing over het rapport is te groot, ik moet er hier wat van zeggen.
Belangen doe je niet, belangen heb je
Wanneer ik de live stream van Omroep Flevoland op zet, om een uur of half 8, is onderzoeker drs. Hooijdonk van het bureau al begonnen met de presentatie van zijn bevindingen, die hij puntsgewijs langsloopt. Wat opvalt is dat hij de begrippen ‘niet integer handelen’ en ‘belangenverstrengeling’ door elkaar gebruik. Verwarrend.
In de beoordeling van het handelen van de dijkgraaf wordt gekeken naar momenten waarop hij wellicht zijn positie van dijkgraaf gebruikt heeft ten voordele van de windmolenkoepel. Bijvoorbeeld bij de vergunningverlening, waar de veiligheid van de dijken in het geding is, is uitsluitend integer gehandeld. Bij het verkrijgen van een subsidie heeft de dijkgraaf gebruik gemaakt van zijn Haagse netwerk, maar dit kwam de kwaliteit van de subsidietoekenning ten goede en ook hier concluderen de onderzoekers de dijkgraaf hier integer is geweest en dat er geen belangen zijn verstrengeld.
De onderzoekers doen alsof belangenverstrengeling een activiteit is, iets wat je doet. Maar belangen doe je niet, belangen heb je. Bijvoorbeeld door welke organisaties je vertegenwoordigd. En die belangen kunnen verstrengeld zijn. Een discussie of de dijkgraaf zijn belangen in de uitoefening van hoofd- en nevenfunctie wel of niet verstrengeld heeft, is dan ook vreemd. Volgens de richtlijnen is (de schijn van) belangenverstrengeling een schending van de integriteit, die voorkomen moet worden. Maar ook handelingen als misbruik van macht of positie kunnen een schending van de integriteit zijn. Een koe is een dier, maar een dier is niet altijd een koe.
De verwarring begint al bij de opdracht: “doe onderzoek naar de gang van zaken rondom de vergunningverlening (c.q. verlening van de keurontheffingen) ten behoeve van het windpark aan de binnenzijde van de waterkeringen in de Noordoostpolder en de rol die de dijkgraaf hierbij heeft gespeeld.” Er wordt dus gevraagd naar integer handelen, er wordt niet gevraagd naar belangenverstrengeling. Terwijl dat juist de klacht is.
De heer Hooijdonk stelt in zijn presentatie redelijk terloops vast dat de schijn van belangenverstrengeling is gewekt, doordat de dijkgraaf onduidelijk is over zijn rol en functie bij de windmolenkoepel. Enkele leden van de Algemene Vergadering stellen in hun reactie dat die schijn is gewekt door de opposanten, die de twee functies een de kaak stelden. Zowel de onderzoekers als de Algemene Vergadering hebben kennelijk niet de behoefte hier een vervolg aan te geven. Best vreemd, want volgens de integriteitsrichtlijnen had ook de schijn van belangenverstrengeling vermeden moeten worden. Deze overtreding van de richtlijnen verdient meer aandacht in de conclusies.
Hè? Hebben ze alleen medestanders gesproken?
Tot mijn verrassing bleek dat de onderzoekers het niet nodig vonden om die partijen te spreken, die het probleem in de media aanhangig hadden gemaakt. Dat blijkt uit een antwoord op een vraag vanuit de Algemene Vergadering. Een overzicht van wie ze gesproken hebben ontbreekt(!) in het rapport. De onderzoekers noemen ze de opposanten: PVV Flevoland, ONS Noordoostpolder, actiegroep Urk Briest, het college van de Gemeente Urk. De onderzoekers vonden dat ze uit de media en de stukken voldoende beeld hadden. En geen tijd om iedereen te spreken. Onbegrijpelijk. Hadden ze nu maar wel met de opposanten gesproken, dan was het misverstand over de (schijn van) belangenverstrengeling wellicht aan het licht gekomen. Nu blijven vragen bestaan. Een gemiste kans.
Vragen blijven nu onbeantwoord
Ik kan alleen concluderen dat de schijn van belangenverstrengeling niet goed is onderzocht. Wel is onderzocht of de dijkgraaf integer met zijn twee petten is omgegaan. De onderzoeker concludeert dat dit het geval is. Heel mooi. En een belangrijke conclusie, waarbij ik geen vraagtekens bij plaats. De onderzoekers concluderen ook dat de schijn van belangenverstrengeling is gewekt, met name doordat de dijkgraaf heeft gelogen onduidelijk is geweest over zijn rol bij de windmolenkoepel: hij zei bijvoorbeeld technisch voorzitter te zijn, maar bleek vertegenwoordiger en woordvoerder in onderhandelingen met provincie en rijk. Onduidelijkheid over inhoud en bezoldiging van nevenfuncties is overigens ook in strijd met de integriteitsregels. Zijn excuses voor het misverstand zijn door de Algemene Vergadering aanvaard. Ook hebben “de deelname van de heer Tiesinga aan de stuurgroep en de overleggen bij EZ in de publieke beeldvorming bijgedragen aan de schijn van belangenverstrengeling.”
Mijn (achteraf)conclusie is dat om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden de functie bij de windmolenkoepel niet had moeten accepteren. En veel helderder had moeten zijn over zijn functie. Op de site van het waterschap is overigens ook nu nog geen overzicht te vinden van nevenfuncties met eventuele bezoldiging van de verschillende bestuurders (update: een nogal beknopt overzicht is er wel van de AV-leden, waar ook de dijkgraaf bij staat). Dat past mijns inziens niet bij de voorgeschreven openheid en transparantie. Het zou een goede zaak zijn als het waterschap snel met zo’n overzicht komt. Helaas heeft de Algemene Vergadering dat nog niet besloten.
Zou de Algemene Vergadering de dijkgraaf weg moeten sturen vanwege de gewekte schijn van belangenverstrengeling? Nee, natuurlijk niet. De onderzoekers laten zien dat het bij de schijn gebleven is. En de dijkgraaf heeft zijn functie bij de windmolenkoepel al 2 jaar neergelegd. Wegsturen zou buiten proportie zijn. Maar de dijkgraaf en het waterschap ondervinden hier wel schade van. Een motie van treurnis of van afkeuring was op zijn plaats geweest.
Update: interessant stuk op BinnenlandsBestuur.nl van hoogleraar bestuurskunde Michiel de Vries van de Radboud Universiteit Nijmegen. Voor wie geen zin heeft ’t te lezen: de strekking is hetzelfde als hierboven.
Beste Michiel, ik sluit me volledig aan bij je analyse. Ik heb zelf veel expertise op het gebied van integriteit en zie de laatste tijd in casuïstiek en vooral in de interpretaties daarvan de ‘verwarring’ toenemen die ontstaat tussen de begrippen ‘belangenverstrengeling’ (is een passief en potentieel begrip) en ‘niet-integer handelen’ (is een actief begrip). Bij Mariko Peters is hetzelfde zichtbaar: enerzijds de constatering dat er sprake was van belangenverstrengeling en het niet transparant zijn daarvan, waardoor allerlei speculaties (schijn) kunnen ontstaan wat heel disfunctioneel is voor het functioneren namens het openbaar bestuur en anderzijds de constatering dat iemand klaarblijkelijk zijn belangenverstrengelingen niet ‘geactiveerd’ heeft, d.w.z. dat niet niet aantoonbaar is dat de beslissingen die genomen zijn vanuit het ene belang zijn beïnvloed door overwegingen die voortvloeien uit het andere belang. Bestuurders wier belangen verstrengeld zijn (die in verschillende functies acteren die met elkaar in verband staan) handelen altijd niet-integer als ze daar niet maximaal transparant over zijn en er niet a priori het fiat voor hebben gekregen van alle relevante belanghouders. Volledige verschoning voor de Dijkgraaf is dus niet terecht. Een geruststellende gedachte: uit heel veel casuïstiek (ik doe er onderzoek naar) blijkt dat ‘de gewone mens’ dit soort kwesties feilloos aanvoelt en de halfslachtige reacties van de autoriteiten blijft bekritiseren. Als er een vervelend gevoel of een kritische analyse blijft hangen (zoals bij jou) krijgt het verhaal nog een vervolg. Succes!
Dijkgraaf Henk Tiesinga is slachtoffer van bekende laffe PVV- tactiek
“>
@Rijsberman
Het waterschap beoordeelt alleen de vergunningen voor het plaatsen van de molens nabij de dijk. Hierbij letten ze alleen op de veiligheid van de dijk. Hierbij is de dijkgraaf niet betrokken geweest.
Andere aspecten zoals ruimtelijke inpassing worden niet door het waterschap beoordeeld. De provincie ging hier overigs wel over; de provinciale Staten gingen destijds unaniem akkoord, zelfs de ChristenUnie en de SGP.
Van feitelijke belangenverstrengeling is dan ook geen sprake. Blijft nog de vraag over of het handig was dat de dijkgraaf ook een tijdje technisch voorzitter was van de Windkoepel: Tja……… daar kun je achteraf misschien van zeggen dat dat misschien minder wenselijk was.
Ook is het wel heel merkwaardig dat dit nu komt opborrelen. De plannen zijn allang bekend en de rol van Tiesinga bij de Windkoepel ook. Zou het er misschien iets mee te maken hebben dat de andere protesten tegen de windmolens niet succesvol waren? Of dat het komkommertijd was?
@ Frank Pels: Het onderzoek heeft gekeken naar het feitelijk handelen van de dijkgraaf, niet naar mogelijke belangen, laat staan naar de verstrengeling ervan. Het rapport concludeert verder wél dat de dijkgraaf de schijn van belangenverstrengeling heeft gewekt. Dat is in zichzelf al een overtreding van de integriteitsrichtlijnen. En dat is inderdaad ‘minder wenselijk’.
En het is helemaal niet zo gek dat dit in juli de kop op stak. De PVV Flevoland zit sinds april in de staten en was daarvoor niet actief. Ze hebben dus een maand of twee nodig gehad om dit op te merken.
Het was beter geweest als het waterschap hier lessen uit getrokken had om herhaling te voorkomen, dan opgelucht te concluderen dat er niets aan de hand was en over te gaan tot de orde van de dag.